Jak powstaje ceramika?
Ceramika, będąca jednym z najstarszych materiałów wykorzystywanych przez człowieka, powstaje w wyniku przemiany masy plastycznej pod wpływem wysokiej temperatury. Glina odgrywała kluczową rolę w historii ludzkości, spełniając zarówno codzienne potrzeby, jak i artystyczne aspiracje. Proces jej przetwarzania jest fascynujący i wymaga nie tylko umiejętności, ale także cierpliwości oraz precyzji. Istnieją różne rodzaje gliny, nie wszystkie nadają się do produkcji naczyń: z innej masy wytwarza się cegły, a w jeszcze innej się rzeźbi. Jak zatem z gliny powstaje ceramika?
Przygotowanie gliny do produkcji ceramiki
Pierwszym krokiem w procesie produkcji ceramiki jest przygotowanie gliny. Naturalny surowiec musi być starannie oczyszczony z wszelkich zanieczyszczeń — ten etap może obejmować przesiewanie lub elutriację (wymywanie). Proces elutriacji polega na separacji cząsteczek roztworu za pomocą specjalnego rodzaju wirowania. Następnie materiał mieszany jest z wodą do uzyskania odpowiedniej konsystencji. Często dodawane są również środki poprawiające plastyczność, które ułatwiają formowanie, lub szamot działający korzystnie na stabilność gliny.
Kluczowe aspekty tworzenia ceramiki
Kluczowym elementem w procesie tworzenia ceramiki jest dbałość o detale na każdym etapie produkcji. Od właściwego przygotowania surowca, przez precyzyjne formowanie, aż po kontrolowane wypalanie — każdy z tych kroków ma decydujący wpływ na ostateczny wygląd oraz jakość wyrobu. Ważne jest również doświadczenie rzemieślnika, który musi znać właściwości gliny i umieć je wykorzystać.
Jak powstaje ceramika?
1. Projekt
Może być mój lub klienta. Gdy zaczęłam swoją przygodę z ceramiką najważniejsza dla mnie była estetyka i w rezultacie tworzyłam rzeczy piękne i niefunkcjonalne. Teraz największą wagę ma dla mnie użytkowość produktu; piękno pełni funkcję drugorzędną. Już na etapie projektu staram się wdrożyć rozwiązania, które sprawią, że korzystanie z wyrobu będzie przyjemnością.
2. Tworzenie
To moment starcia się możliwości twórcy z możliwościami materiału. Stosuję różne techniki: tworzę z płata, z wałeczków, toczę na kole lub robię odlewy z form. Każda z tych technik ma swoje zalety, ale też ograniczenia. Tutaj następuje zderzenie się projektu z rzeczywistością, często pojawiają się modyfikacje, które sprawiają, że wyrób staje się wygodniejszy w użyciu i lepiej zaspokaja potrzeby klienta.
3. Suszenie
To bardzo ważny etap, szczególnie w przypadku dużych i płaskich form, takich jak na przykład talerze. Jeśli talerz schnie zbyt szybko, to może się wygiąć, dlatego czasem ten etap może trwać nawet do dwóch tygodni. Latem prace schną znacznie szybciej niż zimą, czasem nawet trzeba ten proces sztucznie spowalniać.
4. Pierwszy wypał
Pierwszy wypał to tak zwany wypał biskwitu, odbywa się w temperaturze ok. 950ºC. Utwardza on glinę (która od tej pory staje się ceramiką) i nadaje jej porowatość, która pozwala na następny etap: szkliwienie. Warto tutaj wspomnieć, że za szczelność naczynia odpowiada glina, nie szkliwo. Tylko odpowiedni rodzaj gliny, wypalony w odpowiednio wysokiej temperaturze, pozwala na osiągnięcie spieku i niskiego współczynnika absorpcji wody. Zatem można używać naczyń, które są wykonane z surowej gliny i będzie to w pełni bezpieczne i funkcjonalne.
5. Szkliwienie
W zależności od rezultatu, jaki chcę uzyskać, stosuję różne metody szkliwienia: polewanie, zanurzanie czy malowanie pędzlem. Poszkliwioną ceramikę można od razu włożyć do pieca, gdzie spędza ona ponad dwie doby. Piec stygnie wolniej niż się nagrzewa. Nie można wyjąć ceramiki, zanim osiągnie się odpowiednią temperaturę, ponieważ grozi to uszkodzeniem wyrobów. Ceramika uczy cierpliwości.
6. Drugi wypał
Ceramikę wypalam w temperaturze 1200ºC-1300ºC (związane jest to z rodzajem użytej gliny i szkliw). Bardzo rzadko stosuje tzw. niski wypał (w temperaturze do 1100ºC), bo choć pozwala on na użycie znacznie szerszej gamy kolorystycznej szkliw, to niestety wyroby mają dość wysoką absorpcję wody. Taka ceramika może pełnić funkcje dekoracyjne lub służyć na przykład jako talerzyk na pierścionki czy misa na owoce lub ciasteczka, ale nie nadaje się do serwowania mokrych pokarmów.
Etap wykończenia w produkcji ceramiki
Ostatnim etapem procesu tworzenia ceramiki jest jej wykończenie. Szlifowanie pozwala usunąć nierówności i nadaje gładkość, a szkliwienie zabezpiecza przed uszkodzeniami. Dekoracja po pierwszym wypale może obejmować malowanie farbkami, tlenkami lub angobami oraz nakładanie szkliwa. Ostateczny efekt zależy od umiejętności rzemieślnika oraz jakości użytych materiałów i precyzji wykonania.
